همۀ ما از بچگی با بازی‌ها بزرگ شدیم، اما آیا تا حالا فکر کردین که بازی می‌تونه چیزی بیشتر از یه سرگرمی باشه؟ تصور کن یه پزشک تازه‌کار، به جای اینکه صرفا کتاب‌های پزشکی رو حفظ کنه، با یه شبیه‌ساز واقعیت مجازی تمرین جراحی انجام بده و بدون ریسک، مهارتش رو تقویت کنه. یا یه کارمند جدید توی یه شرکت، قبل از شروع کار اصلی، با یه بازی شبیه‌سازی‌شده، همۀ چالش‌هایی که ممکنه توی محیط واقعی باهاشون روبه‌رو بشه رو تجربه کنه.
اما این بازی‌ها چطور کار می‌کنن؟ چه تفاوتی با گیمیفیکیشن و بازی‌های معمولی دارن؟ و چطور میشه از اون‌ها توی سازمان‌ها، مدارس و حتی زندگی روزمره استفاده کرد؟
توی این مقاله، می‌خوایم به این سؤال‌ها جواب بدیم و ببینیم چطور بازی‌های جدی می‌تونن روش یادگیری و آموزش رو برای همیشه تغییر بدن.
بازی جدی چیست؟ و چه نقشی در زندگی داره؟
تصور کن توی مدرسه‌ای که همیشه درسای تاریخش خشک و خسته‌کننده بودن، یه روز معلم میاد و میگه: «امروز شما سربازهای امپراتوری روم هستین! باید توی این بازی تیمی، شهر رو نجات بدین، سیاستمدارا رو متقاعد کنین و تمدن روم رو به اوج برسونین.» یه کلاس درس سادۀ تاریخ تبدیل میشه به یه تجربۀ فراموش‌نشدنی و یه بازی جدی!
بازی جدی همون لحظه‌ایه که یادگیری از روی کاغذ میاد توی دنیای واقعی. همون وقتی که کارمندای یه شرکت نمی‌رن توی یه کارگاه خسته‌کنندۀ مدیریت بحران شرکت کنن، به‌جاش توی یه بازی شبیه‌سازی شده نقش مدیرعامل رو بازی می‌کنن و تصمیم‌های واقعی می‌گیرن. یا اون لحظه‌ای که یه راننده تازه‌کار، به‌جای اینکه فقط قوانین راهنمایی و رانندگی رو توی کتاب بخونه، توی یه شبیه‌ساز رانندگی می‌شینه و عملا تجربه می‌کنه که اگه با سرعت بالا توی منطقه مسکونی برونه، چی میشه.
بازی جدی یعنی یادگیری، تجربه، تغییر رفتار؛ همه اینا، در قالب یه بازی! بازی‌ای که سرگرم‌کننده‌ست، ولی پشتش یه هدف بزرگ داره. ممکنه ویدیویی باشه، ممکنه یه بازی رومیزی باشه، یا حتی یه تجربه واقعی مثل اتاق فرار یا نقش‌آفرینی زنده. ولی توی همه‌شون، یه چیز مشترکه: تو بازی می‌کنی، ولی در واقع، داری یاد می‌گیری، تغییر می‌کنی و بهتر می‌شی!
بازی جدی چه تغییری در یادگیری ایجاد می‌کنه؟
بازی‌های جدی برای آموزش مهارت‌ها و مفاهیمی استفاده می‌شن که توی دنیای واقعی کاربرد دارن. گاهی برای یه نفر، گاهی برای یه تیم، یا حتی یه گروه بزرگ از افراد. فرقی نداره که دانشجو باشن، کارمند، بیمار، سالمند، راننده یا مدیر یه شرکت؛ بازی جدی می‌تونه برای هر کسی آموزنده باشه.
اما راه‌های معمول یادگیری چیا هستن؟ کلاس‌های درس، دوره‌های آموزشی، کارگاه‌ها یا بازدیدهای علمی. چیزایی که معمولا یا خسته‌کننده‌ن، یا اون‌قدر غیرجذاب که ذهنمون درست باهاشون درگیر نمی‌شه. نتیجه چیه؟ یادگیری‌ای که به درد نمی‌خوره و نمی‌تونیم توی زندگی عادی ازش استفاده کنیم!
شاید علاقمند باشید:
حالا ابزارهای آموزشی جدیدی مثل پادکست و ویدیو اومده که یه کم این فضا رو بهتر کرده، ولی باز هم در روی همون پاشنه می‌چرخه: یکی میگه، بقیه گوش می‌دن! خیلی کم پیش میاد که کلاس درس درگیرکننده باشه و همه حواس بچه‌ها رو جمع اون موضوع کنه!
اما توی یه بازی (اگه خوب طراحی شده باشه)، دیگه فقط یه شنونده نیستی؛ تبدیل یه مخاطب فعال می‌شی! هم از نظر ذهنی، هم از نظر فیزیکی و معمولا هردو! اینجا دیگه خبری از آموزش خشک و یک‌طرفه نیست، چون خودت وارد ماجرا می‌شی. تصمیم می‌گیری، استراتژی می‌چینی، مهارت‌هات رو به کار می‌بری و سرنوشت بازی رو رقم می‌زنی.
بزرگ‌ترین تفاوت بازی‌های جدی با بازی معمولی چیه؟ اینه که تو فقط نمی‌شنوی، تو انجام می‌دی و با همین تجربه عملی رشد می‌کنی!
دلیل اینکه بازی‌های جدی این‌قدر توی یادگیری مؤثرن، انگیزه درونیه. وقتی حس کنی که به یه هدف بزرگ‌تر متصلی، وقتی بدونی آزادی عمل داری، وقتی ببینی توی یه مهارت داری پیشرفت می‌کنی، یا وقتی بدونی چیزی که یاد می‌گیری یه معنای واقعی داره، انگیزه‌ت برای ادامه دادن و یاد گرفتن، چند برابر میشه!
تفاوت گیمیفیکیشن و بازی جدی
گیمیفیکیشن یعنی استفاده از چندتا عنصر بازی‌گونه، بدون اینکه یه بازی واقعی وجود داشته باشه. به جای اینکه یه بازی کامل بسازیم، فقط بخش‌هایی از بازی‌ها مثل امتیاز، سطح، نوار پیشرفت، قوانین، رقابت، رتبه‌بندی و چالش‌ها رو به یه کار یا وظیفه اضافه می‌کنیم تا آدم‌ها انگیزۀ بیشتری برای انجام دادنش پیدا کنن.
این ترفند می‌تونه باعث بشه که رفتار افراد تغییر کنه یا تعاملشون بیشتر بشه، بدون اینکه اصلا بفهمن دارن تحت تأثیر یه مکانیزم بازی قرار می‌گیرن.
مثلا اپلیکیشنی رو در نظر بگیرید که به کاربران امتیاز می‌ده تا به محتوای ویژه‌ای دسترسی داشته باشن. یا گردونه شانسی که توی یک جلسۀ کاری تعیین می‌کنه چه کسی صحبت کنه. یا وقتی توی یه جلسۀ رسمی اعلام میشه: «هرکس بیشترین مشارکت رو داشته باشه، برنده‌ست.»
احتمالا دقت کردین که وقتی درخواست اسنپ یا تپسی می‌دین و منتظرین که یه راننده درخواستتون رو قبول کنه، توی صفحه انتظار یه بازی ساده و در عین حال جذاب وجود داره که زمانتون رو باهاش پر کنید. این میشه یه نمونه از گیمیفیکیشن توی یه اپلیکیشن که هدف خاصی به جز بیشتر درگیر کردن مخاطب نداره. توی گیمیفیکیشن خبری از یک بازی واقعی نیست، یه عنصر از بازی به کار رفته تا افراد رو درگیر کنه و انگیزۀ اون‌ها رو افزایش بده.
اما بازی جدی کاملا یه چیز دیگه‌ست. اینجا اصل ماجرا خود بازیه. توی بازی جدی، یه تجربۀ کامل بازی‌گونه طراحی میشه، ولی هدفش فقط سرگرمی نیست، بلکه برای آموزش، تغییر رفتار یا آگاهی‌بخشی ساخته شده.
بزرگ‌ترین تفاوت بین گیمیفیکیشن و بازی جدی
- توی گیمیفیکیشن، فقط از یه سری از عناصر بازی استفاده میشه، ولی خود فعالیت همچنان یه چیز دیگه‌ست (مثلا یه اپلیکیشن، یه جلسۀ کاری یا یه فرآیند آموزشی).
- توی بازی جدی، خود بازی یه تجربۀ کامل و مستقل داره که هدفش یادگیری، تمرین مهارت یا تغییر رفتار کاربره.
پس اگه یه تجربۀ کامل بازی داشته باشیم که هدفش فراتر از سرگرمی باشه، با یه بازی جدی طرفیم. ولی اگه فقط چندتا عنصر بازی به یه فعالیت اضافه کنیم تا تعامل و انگیزه بیشتر بشه، اون گیمیفیکیشنه.
| تفکر بازی‌گونه | عناصر بازی | گیم پلی | سرگرمی به عنوان هدف اصلی | |
| طراحی بازی‌گونه | × | |||
| گیمیفیکیشن | × | × | ||
| بازی جدی | × | × | × | |
| بازی | × | × | × | × |
نمونه های موفق بازی جدی در دنیا
- (Sea Hero Quest): اول هر مرحله از این بازی یه نقشه به شما نمایش داده میشه و بعداز چند دقیقه محو میشه. شما باید با به‌خاطر سپردن نقشه‌ای که اول بازی دیدید کشتی رو هدایت کنید و به مقصد معین‌شده برسید. از اونجایی که مسیریابی یکی از اولین مهارت‌هایی هست که توی بیماران آلزایمری آسیب می‌بینه و از بین می‌ره، این بازی به تشخیص زودهنگام آلزایمر کمک می‌کنه.
- (spent game): در این بازی، بازیکن نقش فردی رو داره که با بودجه‌ای محدود (معمولا حدود ۱۰۰۰ دلار) وارد ماه جدید میشه و باید تصمیمات مالی مهمی بگیره تا بتونه با این مبلغ کم تا آخر ماه زندگی کنه. این بازی به شما آموزش می‌ده که چطور منابع مالیتون رو مدیریت کنید.
- (Foldit): یه بازی علمی که به بازیکنان اجازه می‌ده تا ساختار پروتئین‌ها رو تغییر بدن و بهترین شکل ممکن برای عملکرد اون‌ها رو پیدا کنن. توی سال ۲۰۱۱، بازیکنان Foldit تنها در ۱۰ روز تونستن ساختار یک آنزیم کلیدی ویروس HIV رو کشف کنن، درحالی‌که دانشمندان بیشتر از ۱۵ سال روی این موضوع کار کرده بودن! این کشف به طراحی داروهای مؤثرتر علیه ایدز کمک کرد.
- (Re-Mission): بازیکن در نقش یک نانوبات (NanoBot) قرار می‌گیره، یه ربات کوچک که توی بدن بیمار حرکت می‌کنه و با سلول‌های سرطانی، عفونت‌ها و مشکلات دیگه مبارزه می‌کنه. این بازی برای کمک به کودکان سرطانی درست شده تا اون‌ها رو با پروسۀ درمانشون بهتر آشنا کنه. تحقیقات نشون داده بچه‌هایی که از این بازی استفاده کردن، داروهاشون رو خیلی منظم‌تر مصرف کردن.
- مانور زلزله: مانورهای زلزله که هر ساله توی مدارس برگزار میشه، نمونه‌ای از بازی‌های جدی فیزیکی هستن که به آموزش واکنش‌های صحیح در شرایط اضطراری می‌پردازن. مانور زلزله یه تمرین شبیه‌سازی‌شده‌ست که با هدف آموزش رفتار صحیح هنگام وقوع زلزله اجرا میشه.
- اتاق فرار: اتاق فرار یه بازی گروهی جالب و پرهیجانه که توش شما و دوستانتون وارد یه محیط پر از معما و چالش می‌شید. هدف اینه که توی یه زمان مشخص، باید معماها رو حل کنید و از اتاق فرار کنید. این بازی علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، باعث میشه مهارت‌هایی مثل همکاری تیمی، تصمیم‌گیری سریع و حل مسائل توی ذهن تقویت بشه. میشه گفت اتاق فرار یه نوع بازی جدی حساب میشه که توش می‌تونید به صورت غیرمستقیم مهارت‌های جدید یاد بگیرید و همزمان خیلی خوش بگذره!
آیا بازی‌های جدی فقط دیجیتال هستن؟
توی بسیاری از منابع، بازی‌های جدی عمدتا به‌عنوان بازی‌های ویدیویی تعریف می‌شن. این تعریف به این دلیل رایج شده که بازی‌های ویدیویی ابزارهای قدرتمندی برای آموزش، شبیه‌سازی و تغییر رفتار هستن. اما از نظر مفهومی، بازی جدی فقط به بازی‌های ویدیویی محدود نمی‌شه.
۱. مفهوم بازی فراتر از بازی‌های ویدیوییه
بازی‌های فیزیکی مثل شبیه‌سازی‌های آموزشی، بازی‌های رومیزی و حتی فعالیت‌هایی مثل نقش‌آفرینی زنده (LARP) هم می‌تونن اهداف آموزشی یا آگاهی‌بخشی داشته باشن.
۲. برخی بازی‌های جدی اصولا نیازی به فناوری ندارن
LARP(بازی‌های نقش‌آفرینی زنده) برای آموزش مهارت‌های اجتماعی یا حل بحران.
اتاق‌های فرار آموزشی که یادگیری عملی رو توی محیط‌های فیزیکی شبیه‌سازی می‌کنن.
بازی‌های شبیه‌سازی نظامی یا تجاری که کاملا فیزیکی هستن.
۳. بسیاری از بازی‌های جدی ویدیویی، نسخه‌های فیزیکی هم دارند
مثلا بازی‌های شبیه‌سازی بحران در مدیریت، هم در قالب بازی‌های ویدیویی وجود دارن و هم به صورت کارگاه‌های تعاملی در شرکت‌ها برگزار می‌شن.
چرا اغلب بازی‌های جدی ویدیویی هستند؟
بازی‌های ویدیویی امکان شبیه‌سازی‌های پیچیده و کنترل‌شده رو فراهم می‌کن و اجرای اون‌ها در مقیاس بزرگ‌تر و برای تعداد بیشتری از افراد آسون‌تره. از طرف دیگه تعامل دیجیتال باعث افزایش جذابیت و یادگیری عمیق‌تر هم میشه.
اینو یادتون باشه: درسته که بیشتر بازی‌های جدی ویدیویی هستن، اما به‌صورت کلی‌تر، هر بازی‌ای که هدفی آموزشی، تحقیقاتی یا تغییر رفتار داشته باشه، جزو بازی‌های جدی حساب میشه؛ چه دیجیتال باشه، چه فیزیکی.
مخاطبان بازی‌های جدی چه کسانی هستند؟
برخلاف بازی‌های سرگرمی که معمولا برای عموم مردم ساخته می‌شن، بازی‌های جدی بیشتر برای سازمان‌ها، نهادهای آموزشی و شرکت‌ها طراحی می‌شن. دلیلش هم واضحه: این بازی‌ها معمولا هدف آموزشی، پژوهشی یا شبیه‌سازی دارن، که بیشتر برای مدارس، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، شرکت‌ها، ارتش، نهادهای دولتی و مراکز تحقیقاتی مفید هستن.
اتاق فرارهای آموزشی یکی از بهترین مثال‌های بازی جدی فیزیکی هستن. فرض کن یه تیم از کارمندان یه شرکت، وارد یه سناریوی شبیه‌سازی شده می‌شن که باید توی یه ساعت جلوی حملۀ سایبری به شرکت رو بگیرن. اینجوری، به جای یه کارگاه خشک امنیت سایبری، مهارت‌هاشون رو به صورت عملی تمرین می‌کنن!
چرا بیشتر بازی‌های جدی سفارشی ساخته می‌شوند؟
از اونجایی که هر سازمان نیازهای خاص خودش رو داره، بیشتر بازی‌های جدی به سفارش شرکت‌ها، مؤسسات آموزشی یا نهادهای دولتی ساخته می‌شن. یعنی این بازی‌ها معمولا مثل بازی‌های سرگرمی نیستن که یه شرکت توسعه‌دهنده بسازه و بعد برای همه منتشر کنه.
چرا سفارشی‌سازی؟
- هر سازمان نیاز خاصی داره که یه بازی عمومی نمی‌تونه دقیقا براش مفید باشه.
- محتوای بازی باید با اهداف آموزشی یا استراتژیک اون سازمان همخوانی داشته باشه.
- هزینۀ توسعۀ یه بازی جدی معمولا بالاست، پس باید دقیقا روی نیازهای مشتری تمرکز کنه.
البته بعضی بازی‌های جدی هم هستن که عمومی‌تر ساخته می‌شن و بعد توسط سازمان‌ها و مؤسسات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرن. اما در کل، بیشتر بازی‌های جدی به صورت سفارشی برای یه نیاز خاص طراحی و ساخته می‌شن.
اسکیپ زوم چطور می‌تونه یک بازی جدی برای سازمان شما طراحی کنه؟
تصور کن تیم فروش یه شرکت، مشکل داره و مدیرای شرکت نمی‌دونن چطور مهارت‌های مذاکره‌شون رو تقویت کنن. به جای یه کارگاه تئوری، یه بازی طراحی میشه که توش اعضای تیم باید نقش مذاکره‌کننده‌های یه قرارداد میلیاردی رو بازی کنن، تصمیم بگیرن، پیشنهاد بدن و واکنش مشتری‌ها رو تحلیل کنن. نتیجه؟ یه تیمی که حالا نه‌تنها مهارت‌های مذاکره‌شون قوی‌تر شده، بلکه تجربه‌ای واقعی از یه مذاکره بزرگ دارن!
حالا که با تأثیر بازی‌های جدی در آموزش، شبیه‌سازی و تغییر رفتار آشنا شدین، وقتشه که به یه سؤال مهم فکر کنیم: چطور میشه یه بازی جدی دقیقا برای نیازهای سازمان شما طراحی کرد؟ اینجا جاییه که اسکیپ زوم وارد میشه!
ما در اسکیپ زوم با تجربۀ گسترده در طراحی بازی‌های تعاملی، می‌تونیم برای سازمان، شرکت یا مجموعۀ شما یه بازی جدی کاملا اختصاصی طراحی کنیم که دقیقا متناسب با نیازها و چالش‌های شما باشه.
چطور این کار رو انجام می‌دیم؟
- بررسی نیازهای سازمان شما
- مشاوره و انتخاب بازی
- طراحی سناریو و مکانیزم بازی
- اجرای نهایی در سازمان شما
- ارائه گزارش تحلیل عملکرد از بازیکنان
شاید دوست داشته باشید:
جمع‌بندی
بازی‌های جدی فقط یه راه سرگرم‌کننده برای گذروندن وقت نیستن؛ اون‌ها یادگیری رو متحول می‌کنن، مهارت‌های ما رو ارتقا می‌دن و حتی رفتارهای ما رو تغییر می‌دن. اسکیپ زوم (EscapeZoom) به‌عنوان مرجع رزرو بازی‌های گروهی اینجاست تا یه تجربۀ فراموش‌نشدنی از این تفریح خاص براتون رقم بزنه.
اگر شما هم دوست دارید توی سازمان یا مرکز آموزشیتون یه بازی جدی اختصاصی داشته باشید، کافیه فرم مشاوره رایگان ما را تکمیل کنید تا کارشناسان فروش سازمانی ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرن.
